Nazwa Góry Świętokrzyskie związana jest z klasztorem pobenedyktyńskim usytuowanym na drugiej pod względem wysokości kulminacji w Górach Świętokrzyskich zwanej dawniej Łysą Górą, bądź Łyścem. Przechowywane w nim relikwie drzewa Krzyża Świętego dały początkowo nazwę klasztorowi - Klasztor Świętego Krzyża, a następnie najbliższemu otoczeniu. Z kolei nazwa przenosi się na wzniesiony przez ruchy górotwórcze ruchy teren. Łysa Góra – w dawnych wiekach zwana Łyścem – druga, co do wysokości W Górach Świętokrzyskich, dotąd pozostaje owiana mgłą tajemniczości. Za czasów pogańskich - jak podaje Jan długosz – stała na niej świątynia trzech bożków: Łady, Body i Lela, nazywanych również Świstem, Poświstem i Pogodą.

    W Starożytności chętnie obierano górujące nad okolicą wzniesienia jako miejsce oddawania czci bogom. Słowianie również mieli Świątynie na wzgórzach. Jednym z nich była Łysa Góra, według Długosza „...prawie zawsze zimnem skrzepła, często zamglona lub sypiąca śniegiem albo deszczem”. Lud z dalekich stron schodził się tu tłumnie, aby modląc się i składając ofiary oddawać cześć starym bogom.

    Kroniki podają, że w czasie kucia skały w pobliżu kościoła na Świętym Krzyżu, znaleziono „bożyszcze węglem osypane”. Napis umieszczony na marmurowej tablicy z 1806 roku, znajdujący się w ścianie kościoła, potwierdza istnienie tam pogańskiej gontyny. Jeszcze za czasów Stanisława Staszica znajdowano w ziemi gliniane urny z prochami zmarłych.
Oprócz świątyni, na szczycie góry stał potężny zamek, którego białe mury błyszczały w słońcu. Mieszkała tam dumna Pani, otoczona liczną, słusznego wzrostu służbą – olbrzymami. Owa Pani pokonała ponoć pod Łysą Górą Aleksandra Wielkiego, a potem uniesiona pychą kazała się czcić jako bogini Diana. Za to zuchwalstwo i niegodziwe rzeczy, które w zamku się działy, gromy roztrzaskały wspaniała budowlę, rozsypując ją w sterty kamieni, do dziś widoczne na gołoborzu. Pod ruinami zamku znalazła śmierć samozwańcza Diana.

    Dzisiaj jedynym świadectwem obrzędów pogańskich na Łysej Górze jest kamienny Wał, opasujący szczyt góry, długości blisko dwóch kilometrów. Ten krąg został usypany w VII lub IX w. naszej ery, a może nawet wcześniej.

Atrakcje w okolicy:
 

	Cedzyna, Wilków		Park Jurajski w Bałtowie		Pałac w Kurozwękach
	Mury obronne Szydłów		Dymarki w Nowej Słupi		Krzemionki Opatowskie
	Zamek Krzyżtopór		Muzeum H. Sienkiewicza		Święta Katarzyna
	Zamek w Bodzentynie		Święty Krzyż		Zamek w Chęcinach
	Muzeum Wsi Kieleckiej		Dąb Bartek		Jaskinia Raj

Serdecznie zachęcamy do przyjazdu w Góry Świętokrzyskie...